Lễ Rước Cộ Bà Chợ Được là lễ hội nhằm vinh danh người sáng lập Chợ Được thuộc xã Thăng An, thành phố Đà Nẵng (trước thuộc thôn Phước Ấm, xã Bình Triều, Thăng Bình, Quảng Nam).
TỔNG QUAN VỀ LỄ HỘI
Lễ rước Cộ Bà Chợ Được thường diễn ra trong hai ngày 10 và 11 tháng Giêng âm lịch hàng năm – thời điểm ngay sau Tết Nguyên Đán khi tiết trời thuận lợi và lòng người hướng về những ước nguyện an lành đầu năm.
Địa điểm chính là khu vực chợ Được và Lăng Bà Chợ Được tại làng Phước Ấm, nơi gắn liền với truyền thuyết về Bà. Lễ hội gồm hai phần chính: phần lễ và phần hội, đan xen giữa các nghi thức trang trọng và các hoạt động vui chơi giải trí mang màu sắc văn hóa dân gian. Ngày 10 tháng Giêng thường bắt đầu với các nghi thức chuẩn bị và một số hoạt động mở màn, còn cao điểm lễ hội rơi vào ngày 11 tháng Giêng với lễ rước Cộ chính thức.
NGUỒN GỐC VÀ TRUYỀN THUYẾT VỀ BÀ CHỢ ĐƯỢC
Tương truyền, cha Bà tên Trí, từng làm quan lớn trong triều Lê. Mẹ Bà họ Trịnh, húy là Tình. Bà sinh ra ở chốn khuê các, uy nghiêm. Lúc thân mẫu Bà trở dạ, ngoài trời xuất hiện một cơn gió quay cuồng, cát bụi mù mịt, mây trắng bồng bềnh che phủ cả một vùng trời.
Khi Bà chào đời, Bà có dáng người khỏe mạnh, trắng như tuyết, thơm như hoa, bước đi khác thường, tiếng nói sang sảng, trong trẻo, thân thể không có xương. Bà hành nghề thầy lang cứu chữa người bệnh, dạy dân làng buôn bán và cũng thường xuyên biến hóa thần thông để trị bọn tham quan.
Năm 18 tuổi, Bà đã quy tiên tại quê nhà. Ngày tạ thế, hồn Bà được xuôi dòng Trường Giang chu du đến làng Phước Ấm (xã Bình Triều), linh ứng dựng nên ngôi Chợ Được đông vui, sầm uất.
Nhớ ơn Bà, người dân làng Phiếm Ái đã xây nên một ngôi mộ chôn cất Bà. Dân làng hết lòng sùng kính, thường xuyên cử người thay phiên nhau coi giữ, chăm nom ngôi mộ. Rồi một ngày, ngôi mộ Bà bị một con trâu húc đổ. Ngay sau khi húc ngôi mộ, con trâu liền lăn ra chết, không rõ nguyên do. Sợ Bà quở trách, dân làng đã sắm lễ, mời thầy cúng về tạ lỗi. Sau khi cúng xong, trong khi ngồi trò chuyện, vị thầy cúng đã vô ý nói lời xúc xiểm đến Bà. Tuy nhiên, vừa nói xong, đầu ông bỗng đau như búa bổ, vài ngày sau ông đột tử cũng không rõ căn nguyên.
Năm Thành Thái thứ 6, dân làng Phước Ấm và thương gia Chợ Được đã làm đơn trình lên phủ, tỉnh và Bộ Lễ xin ban sắc phong Bà Chợ Được là “Tề thục dực bảo trung hưng trung đẳng thần”. Năm Khải Định tứ tuần thì Bà được phong sắc “Trang huy dực bảo trung hưng thượng đẳng thần”. Bà còn được suy tôn làm “Tề thục dực bảo trang huy thượng đẳng thần”, “Thần nữ linh ứng Nguyễn Thị Tôn Thần”…
Chuyện kể rằng, Bà Chợ Được là ông tổ nghề buôn bán, thành hoàng làng của người dân làng Phước Ấm. Bà cho dựng một quán nước nhỏ bên vệ đường, gần mép sông, người qua kẻ lại ngày một đông. Dần dà, thôn vắng trở thành chợ tấp nập, nhộn nhịp, dân tứ phương kéo về dựng quán, xây nhà như đô hội.
Lễ rước cộ Bà Chợ Được cầu cho “quốc thái dân an”, bày tỏ lòng tri ân của dân làng đối với Bà Chợ Được – người đã đem lại cuộc sống thanh bình cho dân làng.
Lễ rước cộ Bà tái hiện hình ảnh những nhân vật trong lịch sử dân tộc hoặc sự kiện lịch sử như: Hai Bà Trưng cưỡi voi đánh giặc, Thánh Gióng đánh đuổi giặc Ân, bước chân thần tốc của người anh hùng áo vải Tây Sơn Nguyễn Huệ… Tất cả nhằm giáo dục tình yêu quê hương đất nước cho con cháu muôn đời ghi nhớ công đức của Bà.
Các nguồn tài liệu tham khảo:
Cổng TTĐT Ban Tôn giáo Chính Phủ: btgcp.gov.vn
Báo Đà Nẵng: baodanang.vn
TRUNG TÂM XÚC TIẾN DU LỊCH ĐÀ NẴNG
