Đèo Hải Vân là một trong những cung đường đèo ven biển đẹp và nổi tiếng bậc nhất Việt Nam, nằm trên dãy Bạch Mã (một phần của dãy Trường Sơn) ở miền Trung. Đèo nằm giữa địa phận thành phố Đà Nẵng và tỉnh Thừa Thiên Huế, cách trung tâm Đà Nẵng khoảng 20 km về phía bắc và cách thành phố Huế khoảng 80 km về phía nam.
ĐÈO HẢI VÂN – THIÊN HẠ ĐỆ NHẤT HÙNG QUAN
Với độ cao khoảng 500 m so với mực nước biển và chiều dài chừng 20–21 km, đèo Hải Vân tạo thành ranh giới tự nhiên về địa lý và khí hậu giữa hai miền đất. Tên gọi “Hải Vân” nghĩa là “biển mây”, xuất phát từ hiện tượng đỉnh đèo thường mù sương mây phủ, bên dưới chân đèo là biển Đông bao la xanh thẳm. Đèo Hải Vân từ xưa đã được mệnh danh “Thiên hạ đệ nhất hùng quan” – tức cửa ải hùng vĩ nhất trời Nam – nhờ cảnh quan vừa tráng lệ vừa hiểm trở. Danh thắng này từng được tờ The Guardian (Anh) bình chọn là một trong những cung đường đèo ven biển cuốn hút nhất thế giới, thể hiện qua những khúc cua uốn lượn quanh co ôm sát sườn núi và tầm nhìn mở ra núi rừng hùng vĩ bên một bên, biển cả mênh mông ở phía xa bên còn lại.
Về mặt lịch sử, đèo Hải Vân xưa kia là ranh giới tự nhiên giữa Đại Việt và Champa (Chiêm Thành) sau sự kiện vua Chế Mân dâng châu Ô, châu Rí làm sính lễ vào năm 1306. Trải qua các thời kỳ, vùng đèo tiếp tục giữ vị trí chiến lược trọng yếu. Trên đỉnh đèo có Hải Vân Quan – cửa ải cổ được xây dựng từ thời Trần và mở rộng dưới thời Nguyễn (năm Minh Mạng thứ 7 – 1826) để canh giữ cửa ngõ kinh thành Huế. Vua Lê Thánh Tông khi dừng chân nơi đây vào năm 1470 đã đề tặng sáu chữ vàng “Thiên hạ đệ nhất hùng quan” cho Hải Vân Quan, khắc lên cổng phía nam của cửa ải như một lời ca ngợi cảnh quan kỳ vĩ hiếm có. Ngày nay, Hải Vân Quan đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng Di tích lịch sử cấp quốc gia và trở thành biểu tượng du lịch của cung đèo lịch sử này.
CÁC ĐIỂM NỔI BẬT
Cung đường đèo Hải Vân uốn lượn giữa lưng chừng mây núi và biển cả, tạo nên cảnh sắc hùng vĩ hiếm có.
– Cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ: Đèo Hải Vân nổi tiếng với vẻ đẹp ngoạn mục của sự giao thoa giữa núi rừng và biển cả. Cung đường đèo như dải lụa vắt ngang chân mây, một bên là sườn núi xanh thẫm, một bên là biển Đông trải rộng tít tắp. Đứng trên đỉnh đèo những ngày trời quang, du khách có thể phóng tầm mắt chiêm ngưỡng toàn cảnh thành phố Đà Nẵng ở phía nam với vịnh Đà Nẵng, cảng Tiên Sa, bán đảo Sơn Trà và Cù Lao Chàm, hoặc nhìn về phía bắc là vịnh Lăng Cô với những bãi biển uốn cong và làng chài thanh bình bên đầm phá. Mây trắng lững lờ vờn ngang lưng chừng núi càng tôn thêm vẻ nên thơ hùng vĩ cho bức tranh thiên nhiên tuyệt mỹ nơi đây. Chính cảnh sắc “sơn kỳ thủy tú” này đã làm nên danh xưng “đệ nhất hùng quan” bất hủ của đèo Hải Vân.
Hải Vân Quan – cửa ải cổ kính trên đỉnh đèo Hải Vân, di tích lịch sử ghi dấu ấn qua nhiều thế kỷ. Ảnh: Kim Liên
– Hải Vân Quan (cửa ải Hải Vân): Tọa lạc trên đỉnh cao nhất của đèo (gần 496 m), Hải Vân Quan là cụm di tích bao gồm cổng thành cổ và các pháo đài phòng thủ được xây dựng từ thời phong kiến. Cổng phía bắc (hướng về Huế) đề ba chữ “Hải Vân Quan” và cổng phía nam (hướng Đà Nẵng) khắc dòng chữ “Thiên hạ đệ nhất hùng quan” đầy khí phách. Công trình do vua Minh Mạng cho xây dựng năm 1826 trên nền ải cổ thời Trần, với mục đích kiểm soát tuyến giao thông huyết mạch Bắc–Nam và bảo vệ kinh đô Huế. Trải qua thời Pháp thuộc và chiến tranh, Hải Vân Quan còn lưu dấu các lô cốt và công sự quân sự xưa, minh chứng cho vị thế chiến lược của đèo trong lịch sử. Ngày nay, sau khi được trùng tu (hoàn thành năm 2024), Hải Vân Quan đã “lột xác” khang trang hơn cho du khách tham quan. Đứng trên thành Hải Vân Quan, du khách có thể thu vào tầm mắt toàn cảnh núi rừng trùng điệp và biển trời bao la, đặc biệt đẹp vào lúc bình minh hoặc hoàng hôn. Đây là điểm dừng chân không thể bỏ qua trên hành trình chinh phục đèo Hải Vân.
– Đường hầm Hải Vân: Bên cạnh con đường đèo uốn lượn trên núi, hầm đường bộ Hải Vân là một công trình nổi bật về mặt kỹ thuật và giao thông. Hầm Hải Vân dài khoảng 6,2 km xuyên qua lòng núi (từng được ghi nhận là hầm đường bộ dài nhất Đông Nam Á), được khánh thành từ năm 2005 (và mở rộng thêm ống hầm thứ hai vào năm 2021) nhằm rút ngắn thời gian qua đèo và đảm bảo an toàn giao thông Bắc–Nam. Đi qua hầm chỉ mất khoảng 10 phút so với gần 30 phút leo đèo quanh co. Tuy nhiên, nhiều du khách vẫn ưa thích chọn con đường đèo cũ để được tự mình trải nghiệm cảnh đẹp ngoạn mục và cảm giác chinh phục đỉnh cao Hải Vân. Lưu ý rằng xe máy không được chạy trong hầm, nhưng có dịch vụ vận chuyển xe máy qua hầm nếu cần thiết. Đối với ô tô, nếu muốn ngắm cảnh, du khách nên yêu cầu tài xế đi đường đèo thay vì đi hầm.
– Đường sắt xuyên đèo và cầu vòm Đồn Cả: Trước khi có hầm đường bộ, tuyến đường sắt Bắc – Nam đã được người Pháp xây dựng vượt đèo Hải Vân từ đầu thế kỷ 20, và đến nay vẫn là một trong những cung đường sắt đẹp nhất Việt Nam. Tàu hỏa men theo triền núi, xuyên qua nhiều hầm xuyên núi và chạy qua những cầu cạn cổ kính, tiêu biểu là cầu vòm Đồn Cả ở sườn bắc đèo.
Cây cầu vòm bằng đá này được xây dựng từ năm 1902–1906 với kiến trúc 4 vòm cung vững chãi bắc qua thung lũng núi, giữa khung cảnh suối thác và rừng cây hoang sơ.
Ngoài ra, từ năm 2024, Tổng công ty ĐSVN, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế và UBND Thành phố Đà Nẵng đã phối hợp tổ chức khai trương đoàn tàu chạy chuyên khu đoạn Huế – Đà Nẵng và ngược lại với tên gọi “Kết nối di sản miền Trung”. Việc đưa vào khai thác tàu khu đoạn Huế – Đà Nẵng không chỉ góp phần đảm bảo kết nối đi lại giao thông của người dân giữa hai thành phố Huế và Đà Nẵng mà còn là trải nghiệm thú vị của du khách khi đến với 2 thành phố du lịch vừa cổ kính, vừa hiện đại bậc nhất cả nước.
Hàng ngày, Tổng công ty ĐSVN sẽ tổ chức 2 đôi tàu mang số hiệu HĐ1/2 và HĐ3/4 giữa Huế – Đà Nẵng với tên gọi Cụ thể: Tại Huế, tàu HĐ1 xuất phát tại ga Huế lúc 7h45’, đến ga Đà Nẵng lúc 10h35’; tàu HĐ3 xuất phát tại Ga Huế lúc 14h25’ đến Đà Nẵng 17h40’. Tại Đà Nẵng, tàu HĐ2 xuất phát tại ga Đà Nẵng lúc 7h50’ đến ga Huế lúc 11h05’; tàu HĐ4 xuất phát tại ga Đà Nẵng lúc 15h00’ đến ga Huế 17h45.
– Các điểm dừng chân và góc nhìn đẹp: Dọc theo đèo có nhiều điểm dừng chân lý tưởng để ngắm cảnh và chụp ảnh. Phía Đà Nẵng, ngay khúc cua đầu tiên lên đèo là mỏm đá Cụ Rùa, nơi mở ra tầm nhìn bao quát vịnh Đà Nẵng và bán đảo Sơn Trà tuyệt đẹp. Ngoài ra, từ các quán nước và điểm dừng chân ven đường, du khách có thể phóng tầm mắt ngắm toàn cảnh vịnh Lăng Cô và đầm Lập An phía xa – đặc biệt đẹp vào những ngày nắng trong. Mỗi góc dừng trên đèo Hải Vân đều mang đến cho du khách những trải nghiệm khác nhau, khi thì choáng ngợp trước thiên nhiên kỳ vĩ, khi thì trầm tư trước dấu ấn lịch sử còn vọng lại.
PHƯƠNG TIỆN DI CHUYỂN
Đèo Hải Vân nằm trên quốc lộ 1A – tuyến giao thông huyết mạch Bắc–Nam. Du khách có thể lựa chọn nhiều loại phương tiện để chinh phục cung đường đèo này, xuất phát từ Đà Nẵng hoặc Huế (hoặc từ các thành phố lớn khác qua trung chuyển).
Xe máy hoặc mô tô: Đây là lựa chọn ưa thích của nhiều du khách thích trải nghiệm tự do và gần gũi thiên nhiên. Từ trung tâm Đà Nẵng, du khách chạy xe theo hướng quốc lộ 1A về phía bắc khoảng 20 km đến ngay chân đèo. Quãng đường leo đèo dài 20 km thêm khoảng 45–60 phút lái xe tùy tốc độ và số lần dừng nghỉ ngắm cảnh. Từ phía Huế (80 km), du khách đi theo quốc lộ 1A hướng nam, qua thị trấn Lăng Cô rồi bắt đầu lên đèo từ chân phía bắc. Lưu ý, đường đèo khá quanh co và dốc, nên cần kiểm tra kỹ phương tiện, đổ đầy xăng và hạn chế đi vào buổi tối hoặc khi sương mù dày để đảm bảo an toàn. Nếu không quen tự lái đường đèo, du khách có thể thuê người lái hoặc tham gia các tour xe máy có hướng dẫn viên.
Ô tô cá nhân hoặc taxi: Đi bằng ô tô giúp tiết kiệm thời gian và phù hợp với nhóm gia đình. Từ Đà Nẵng lái xe khoảng 30 phút là đến đỉnh đèo. Từ Huế mất khoảng 1,5 giờ lái xe qua đèo. Hầu hết xe khách liên tỉnh hiện nay đều đi hầm Hải Vân để nhanh hơn; nếu đi xe riêng hoặc taxi và muốn hưởng trọn vẹn trải nghiệm, du khách nên trao đổi trước với tài xế để đi đường đèo thay vì đường hầm. Ưu điểm của ô tô là tiện lợi và che mưa nắng, nhưng nhược điểm là ít điểm dừng linh hoạt như xe máy.
Tàu hỏa: Nếu có thời gian, trải nghiệm đi tàu hỏa qua đèo Hải Vân rất đáng thử, vừa an toàn vừa ngắm được cảnh đẹp độc đáo. Du khách nên đặt vé trước vài ngày nhất là vào mùa du lịch cao điểm, và chọn ngồi phía ghế bên phải (hướng từ Đà Nẵng ra) hoặc bên trái (hướng từ Huế vào) để có tầm nhìn ra biển.
CHI PHÍ VÀ GIÁ VÉ
Một trong những điểm hấp dẫn du khách đến với đèo Hải Vân là chiêm ngưỡng vẻ đẹp thiên nhiên hoàn toàn miễn phí. Ngoài chi phí di chuyển, du khách chỉ cần dự trù một khoản chi phí nhỏ để thưởng thức ẩm thực địa phương khi dừng chân. Khu vực gần chân đèo phía Đà Nẵng có đặc sản gỏi cá Nam Ô nức tiếng, còn phía Lăng Cô – Huế có hải sản tươi sống hoặc dừng ở quán giải khát trên đèo, rất đáng để nghỉ ngơi và ngắm cảnh.
GỢI Ý LỊCH TRÌNH THAM QUAN
Thời điểm lý tưởng: Đèo Hải Vân có thể tham quan quanh năm, nhưng lý tưởng nhất là vào mùa khô (khoảng tháng 3 đến tháng 8) khi thời tiết ổn định, trời nắng ráo, tầm nhìn quang đãng và ít sương mù. Vào mùa mưa bão (tháng 9 đến tháng 12), đường đèo có thể trơn trượt nguy hiểm và thường xuyên bị mây mù che phủ dày đặc hạn chế tầm nhìn. Thời điểm trong ngày thích hợp để lên đèo là buổi sáng sớm hoặc chiều muộn. Xuất phát tầm 6–7 giờ sáng sẽ giúp du khách kịp lên đỉnh đèo đón ánh bình minh, cảnh vật buổi sớm trong trẻo và ít xe cộ. Nếu không kịp sáng sớm, có thể đi vào khoảng 3–4 giờ chiều để lên đến đỉnh trước hoàng hôn, chiêm ngưỡng cảnh mặt trời lặn dần sau núi và bầu trời nhuốm màu vàng đỏ tuyệt đẹp, sau đó quay về khi trời tối dần. Tránh đi đèo vào buổi trưa nắng gắt mùa hè vì nhiệt độ cao và ánh sáng mạnh có thể làm trải nghiệm kém thoải mái.
Một số lưu ý khác: Luôn cập nhật dự báo thời tiết trước khi đi, tránh lên đèo khi mưa bão lớn. Khi chạy xe máy, nên đi cẩn thận, giữ tốc độ phù hợp, sử dụng số thấp khi đổ đèo và luôn chú ý quan sát vì đường có nhiều khúc cua gấp. Mang theo áo khoác mỏng vì trên đỉnh đèo gió mạnh và có thể se lạnh, nhất là sáng sớm. Đừng quên máy ảnh hoặc điện thoại sạc đầy pin để ghi lại những khoảnh khắc đáng nhớ của “thiên hạ đệ nhất hùng quan”. Với lịch sử oai hùng và vẻ đẹp hùng vĩ, đèo Hải Vân chắc chắn sẽ để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng mỗi du khách sau chuyến hành trình.
Các nguồn tài liệu tham khảo:
1. Cổng thông tin điện tử thành phố Đà Nẵng: danang.gov.vn
TRUNG TÂM XÚC TIẾN DU LỊCH ĐÀ NẴNG
