Ma nhai ở danh thắng Ngũ Hành Sơn mang nhiều giá trị vượt ra ngoài ranh giới của một quốc gia. Đây là niềm vinh dự, tự hào của đất nước Việt Nam nói chung và thành phố Đà Nẵng nói riêng. Trong nhiều năm qua, Đà Nẵng đã và đang nỗ lực triển khai nhiều giải pháp, thực hiện tốt hơn nữa sứ mệnh bảo vệ và phát huy giá trị “Ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn” xứng tầm với vị thế của một di sản tư liệu thuộc Chương trình ký ức Thế giới khu vực Châu Á – Thái Bình Dương.
Độc bản và quý hiếm
Theo các nhà nghiên cứu, hệ thống ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn là nguồn tư liệu di sản vô cùng quý hiếm, có giá trị to lớn vượt thời gian. Hệ thống ma nhai này còn bao hàm cả tính độc bản và quý hiếm.
Tính độc bản của ma nhai được thể hiện rất rõ bởi mỗi ma nhai là thực thể độc lập và duy nhất, không lặp lại, không phải là sản phẩm giống nhau được sản xuất hàng loạt. Không những thế, mỗi đơn vị văn bản trong hệ thống ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn là một thực thể tồn tại duy nhất, không giống với các thực thể khác về chất liệu định hình văn tự, về nội dung văn tự, và về phương thức thể hiện văn tự. Điều đó đã khiến cho mỗi đơn vị văn bản ma nhai là duy nhất, không có đơn vị tương đương để thay thế.
Tính độc bản của ma nhai được thể hiện rất rõ bởi mỗi ma nhai là thực thể độc lập và duy nhất, không lặp lại, không phải là sản phẩm giống nhau được sản xuất hàng loạt. ẢNH: MINH TRÍ
Tính quý hiếm của hệ thống ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn còn được thể hiện về mặt số lượng. Theo các nhà nghiên cứu ma nhai tại Việt Nam: “So với các địa chỉ lưu dấu văn khắc trên đá nổi tiếng của Việt Nam, Ngũ Hành Sơn không chỉ vượt trội về mặt số lượng (với 79 văn khắc), tích hợp đa niên đại khắc bản, phong phú về thể loại, hội tập nhiều thế hệ tác giả là những danh nhân, yếu nhân của 3 miền đất nước cũng như ngoại kiều, mà còn hơn thế, văn khắc trên vách đá ở Ngũ Hành Sơn với nghệ thuật điêu khắc đá tinh xảo đọng lại qua hệ thống bia ký thời các chúa Nguyễn còn đánh dấu một nét son đáng tự hào trên bản đồ phân bố bia ký tại Việt Nam”.
Không những vậy, hệ thống ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn là tài liệu gốc duy nhất được vua Minh Mạng ngự bút và cho khắc lên các vách núi, hang động. Sự kiện này được ghi chép lại trong các tài liệu lịch sử như Đại Nam Nhất Thống chí, Đại Nam Thực lục, Đại Nam dư địa chí ước biên…
Đặc biệt hơn, bia ma nhai “Phổ Đà Linh Trung Phật” tại Ngũ Hành Sơn luôn là nguồn dẫn liệu quan trọng của tất cả các nhà nghiên cứu trong nước và quốc tế khi đề cập đến vấn đề ngoại giao văn hóa kinh tế của 3 nước Việt Nam – Trung Quốc – Nhật Bản nói riêng và giao lưu hàng hải khu vực châu Á – Thái Bình Dương nói chung.
Thực hiện tốt hơn nữa sứ mệnh bảo vệ và phát huy giá trị di sản
Trải qua gần 400 năm, từ thời chúa Nguyễn đến nay, do ảnh hưởng của khí hậu, thời gian, chiến tranh và con người mà hiện nay chỉ còn 52/79 ma nhai Hán Nôm còn đọc được. Số còn lại bị bào mòn bởi thời gian, bị bôi lắp bởi các lớp sơn và xi măng, bị nứt vỡ bởi chiến tranh, bị người đời sau đục bỏ hoặc khắc thêm chữ quốc ngữ, làm biến dạng hoặc mất một số chữ Hán.
Ma nhai ở danh thắng Ngũ Hành Sơn mang nhiều giá trị vượt ra ngoài ranh giới của một quốc gia. ẢNH: MINH TRÍ
Theo Phó Chủ tịch UBND thành phố Ngô Thị Kim Yến: “Ma nhai ở danh thắng Ngũ Hành Sơn mang nhiều giá trị vượt ra ngoài ranh giới của một quốc gia. Đây là niềm vinh dự, tự hào của đất nước Việt Nam nói chung và thành phố Đà Nẵng nói riêng. Thêm một di sản văn hóa vô giá mà ông cha ta đã sáng tạo, bồi đắp, gìn giữ, trao truyền lại cho cháu con được vinh danh, được cam kết giữ gìn để tiếp tục tỏa sáng trong dòng chảy văn minh nhân loại. Đây đồng thời cũng là điểm nhấn giúp giới thiệu quảng bá các giá trị văn hoá dân tộc, điểm đến du lịch của địa phương với cộng đồng trong nước và quốc tế”.
Sớm nhận thức được giá trị của ma nhai Ngũ Hành Sơn, những năm gần đây, chính quyền địa phương, Sở Văn hóa và Thể thao thành phố đã hợp tác cùng chuyên gia trong nước và trên thế giới tiến hành triển khai hàng loạt dự án bảo tồn các di sản tư liệu này. Bởi vậy, “vật mang tin” loại hình văn khắc này vẫn giữ được như là hiện vật gốc độc bản, chưa bị sửa đổi.
Ban quản lý di tích danh thắng Ngũ Hành Sơn đã xây dựng các phương án quản lý, bảo vệ di tích Ngũ Hành Sơn nói chung và bia ma nhai nói riêng: đặt bảng chỉ dẫn tham quan để ngăn du khách sờ vào bia đá, bố trí lực lượng túc trực nhắc nhở du khách, vệ sinh sạch sẽ khu vực bia ma nhai, xử lý các thực vật gây hại, đặt các pano giới thiệu nội dung bia ma nhai.
Ban quản lý di tích danh thắng Ngũ Hành Sơn đã xây dựng các phương án quản lý, bảo vệ di tích Ngũ Hành Sơn nói chung và bia ma nhai nói riêng. ẢNH: MINH TRÍ
Với vai trò là đơn vị quản lý về chuyên môn, Sở Văn hóa và Thể thao cho biết, hiện nay Sở đang tham mưu cho UBND thành phố lập Quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi Danh lam thắng cảnh Ngũ Hành Sơn; xây dựng các quy định, quy chế về quản lý, bảo vệ di sản văn hóa vật thể và phi vật thể gắn liền với danh thắng Ngũ Hành Sơn.
Trong đó chú trọng việc đẩy mạnh công tác áp dụng công nghệ số để bảo tồn các ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn như sưu tầm, sao chụp, dập bản, số hóa, phiên âm dịch nghĩa hệ thống ma nhai phục vụ công tác nghiên cứu lâu dài. Đây được xem là giải pháp khoa học tối ưu để bảo tồn nguồn tài liệu quý giá, độc nhất trước nguy cơ hư hại bởi thời tiết và thời gian.
Cùng với đó, sẽ tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến nguồn tài liệu văn khắc một cách thường xuyên và rộng rãi thông qua các hoạt động trưng bày, triển lãm và trên các phương tiện thông tin như tổ chức các hoạt động, trưng bày, triển lãm văn khắc Hán Nôm tại các kỳ lễ hội, mở các cuộc thi viết thư pháp Hán Nôm, lập trang web, thư mục giới thiệu, quảng bá các bản văn khắc độc đáo. Chú trọng công tác giáo dục, truyền thông trong cộng đồng nhằm phát huy vai trò của chủ thể quan trọng này trong việc bảo vệ, phát huy di sản.
Tập trung công tác nghiên cứu khoa học, chọn lọc và xuất bản các ấn phẩm liên quan đến các văn khắc để nghiên cứu về Phật giáo Đàng Trong và nghiên cứu về dấu tích cùa người Việt Nam cũng như người nước ngoài đã đặt chân đến di tích này.
Những tác phẩm tiêu biểu trong hệ thống văn khắc trên vách đá trong các hang động ở ngọn Thủy Sơn thuộc Ngũ Hành Sơn sẽ được tuyển chọn đưa vào trường học để giáo dục truyền thống, nâng cao nhận thức trong thế hệ trẻ về giá trị và ý thức bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc.
Cùng với các giải pháp nói trên, Sở Văn hóa và Thể thao cũng đề ra một số giải pháp bảo quản, tu bổ ma nhai như: vệ sinh, xử lý toàn bộ ma nhai bị rêu bám, che phủ bởi sơn và xi măng; gia cố, gắn các bia ma nhai bị nứt vỡ và nghiên cứu, xác định tiêu chuẩn ký thuật bảo quản bia ma nhai; tuyên truyền nâng cao ý thức của người dân và du khách trong việc bảo vệ di sản;…
Với nhiều giải pháp được đưa ra, thành phố Đà Nẵng đã và đang nỗ lực thực hiện tốt hơn nữa sứ mệnh bảo vệ và phát huy giá trị “Ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn” xứng tầm với vị thế của một di sản tư liệu thuộc Chương trình ký ức Thế giới khu vực Châu Á – Thái Bình Dương.
https://danang.gov.vn/
