Là vùng đất có bề dày lịch sử và là nơi giao thoa của nhiều nền văn hóa cổ đại, thành phố Đà Nẵng lưu giữ nhiều di tích khảo cổ học quý giá, phản ánh quá trình cư trú, giao thương và phát triển liên tục của cư dân các thời kỳ lịch sử.
Với những giá trị to lớn về lịch sử, khoa học và văn hóa, các di tích khảo cổ học tại Đà Nẵng là minh chứng sinh động cho tiến trình phát triển của văn hóa khu vực miền Trung Việt Nam. Khi khám phá các di tích khảo cổ học tại Đà Nẵng, du khách không chỉ có cơ hội ngược dòng thời gian để tìm hiểu về đời sống, tín ngưỡng và dấu ấn văn minh của cư dân cổ xưa, mà còn có những trải nghiệm văn hóa – lịch sử sâu sắc, kết hợp với những điểm đến thiên nhiên tươi đẹp, ẩm thực phong phú và con người hiền hòa.
Di tính Bãi Làng
Thuộc xã Tân Hiệp, Bãi Làng là di chỉ cư trú của cư dân Champa vào thế kỷ VII – X sau Công nguyên, với nhiều hiện vật được phát hiện, chủ yếu là hiện vật gốm, sành, sứ nguồn gốc Chămpa, Trung Quốc, Trung Cận Đông cùng nhiều đồ gia dụng, đồ trang sức bằng thuỷ tinh, đá, mã não. Trong di tích cũng xuất hiện những dấu vết sản xuất thuỷ tinh tại chỗ.
Từ vị trí địa lý, hiện vật và thư tích cổ cho thấy Bãi Làng, Cù Lao Chàm là nơi cư trú lâu dài, phản ánh trình độ chế tác công cụ và giao lưu văn hóa của cư dân cổ vùng ven biển miền Trung. Di tích đã được Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích cấp quốc gia năm 2006.
Di tích Bãi Ông
Cũng thuộc xã Tân Hiệp, Bãi Ông là một trong những di tích khảo cổ học tiêu biểu thuộc văn hóa Sa Huỳnh, được phát hiện và đào thám sát vào tháng 5/1999, khai quật vào tháng 6/2000. Các hố thám sát, khai quật tại đây có diện tích rộng, tầng văn hóa sâu nên các nhà khảo cổ phát hiện được rất nhiều hiện vật có giá trị thuộc nhiều loại hình và chất liệu khác nhau. Trong số đó nổi bật là gốm Tiền Sa Huỳnh, gốm Chăm, Đường, gốm sành miền Trung và sứ men xanh, các nhóm hiện vật công cụ sản xuất bằng đá, nhóm đồ trang sức có chuỗi hạt màu đen vân trắng được mài trau chuốt.
Di tích bãi Ông được phát hiện có ý nghĩa rất lớn trong nghiên cứu về thời kỳ Tiền – Sơ sử tại thành phố Đà Nẵng và khu vực, di tích đã được Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích cấp quốc gia năm 2006.
Dinh trấn Thanh Chiêm
Dinh trấn Thanh Chiêm được Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch xếp hạng là Di tích cấp quốc gia năm 2007, nay thuộc phường Điện Bàn, thành phố Đà Nẵng. Dinh trấn được Chúa Nguyễn Hoàng cho lập vào năm 1602, nơi đây từng trung tâm chính trị, kinh tế lớn – kinh đô thứ hai ở Đàng Trong, có ý nghĩa đặc biệt cho quá trình mở cõi về phương Nam của dân tộc, cũng là nơi được biết đến như cái nôi ra đời của chữ Quốc ngữ Việt Nam, một di sản ngôn ngữ quý giá được hình thành từ sự giao thoa văn hóa Đông – Tây ngay trên vùng đất Quảng – Đà.
Ngày nay, dù dấu tích của dinh trấn xưa không còn nguyên vẹn, tuy nhiên các nền đất cổ và di vật khảo cổ vẫn mang nhiều giá trị toàn diện về lịch sử, văn hóa và khảo cổ. Đến với Thanh Chiêm, du khách không chỉ được tìm hiểu về nguồn gốc của chữ Quốc ngữ cũng như lịch sử hình thành vùng đất Quảng – Đà mà còn có thể kết hợp tham quan các làng nghề truyền thống: Làng đúc đồng Phước Kiều, gỗ Âu Lạc, dệt chiếu Triêm Tây,… thưởng thức mì quảng Phú Chiêm hay bê thui Cầu Mống đậm đà vị quê nhà.
Thành Trà Kiệu
Thành Trà Kiệu thuộc xã Duy Xuyên là một trong những di tích khảo cổ quan trọng nhất của văn hóa Chăm, được Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch công nhận là di tích cấp quốc gia năm 2013. Không chỉ nổi bật bởi dấu tích kiến trúc cổ, Thành Trà Kiệu còn là kho tàng hiện vật phong phú, minh chứng cho một giai đoạn rực rỡ của văn minh Chămpa. Những hiện vật tiêu biểu được phát hiện tại đây gồm: Đài thờ Trà Kiệu; tượng vũ nữ Apsara, tượng sư tử, voi, các phù điêu chim thần Garuda, rắn thần Naga thể hiện niềm tin tôn giáo và sự giao thoa giữa Hindu giáo và Phật giáo… Ngoài ra, các hiện vật như gạch ngói, đồ gốm, mái ngói khắc hình mặt người cũng phản ánh kỹ thuật xây dựng, thẩm mỹ và đời sống tinh thần phong phú của cư dân cổ.
Giá trị nổi bật của di tích không chỉ nằm ở quy mô kiến trúc hay sự tinh mỹ của hiện vật, mà còn ở ý nghĩa văn hóa – lịch sử sâu sắc, giúp thế hệ hôm nay hiểu rõ hơn về quá trình hình thành, giao thoa và phát triển của các nền văn minh cổ trên đất thành phố Đà Nẵng.
Nguồn tài liệu tham khảo:
Trung Tâm Bảo tồn Di sản Văn hóa Thế giới Hội An: https://hoianheritage.net/
TRUNG TÂM XÚC TIẾN DU LỊCH TP. ĐÀ NẴNG